Ανοιχτή Επιστολή

Προς

τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Παναγιώτη Κουρουπλη και

τον Αναπληρωτή Υπουργό Υγείας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Δημήτριο Στρατούλη

τον Γενικό Γραμματέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Γιώργο Ρωμανιά

Αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί, 

Λαμβάνω το θάρρος να θέσω υπόψη σας ένα ζήτημα που ταλαιπωρεί δεκάδες χιλιάδες ελεύθερους επαγγελματίες και μικροεπιχειρηματίες. Αφορά το ζήτημα των ποσών εισφορών είτε του ΟΑΕΕ είτε του ΕΤΑΑ οι οποίες χρονίζουν και δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν λόγω εισοδηματικής καταρράκωσης των ασφαλισμένων.

Ως δικηγόρος αλλά και ως πολίτης έχω συναντήσει δεκάδες περιπτώσεις ανθρώπων που βρίσκονται σε πραγματική αδυναμία πληρωμής των ασφαλιστικών εισφορών τους (σε ΟΑΕΕ ή ΕΤΑΑ), οι οποίες έχουν δυστυχώς υπολογιστεί επί μιας πλασματικής-εικονικής βάσης: Της «ασφαλιστικής κλάσης».

Όπως ξέρετε, για να υπολογιστούν οι ετήσιες εισφορές ενός ανεξάρτητα απασχολούμενου, ο ασφαλιστικός του οργανισμός κάνει μια παραδοχή σχετικά με τα εισοδήματά του ασφαλισμένου: Το ταμείο «υποθέτει» ότι το μηνιαίο ή ετήσιο εισόδημά του ασφαλισμένου ανέρχεται σε ένα Χ ποσό.  Πχ. όποιος είναι στην πρώτη κλάση του ΟΑΕΕ θεωρείται ότι έχει μηνιαίες αποδοχές  της τάξης των 762,04   ευρώ.

Στην συνέχεια από αυτό το «υποθετικό» ποσό έρχεται το ταμείο και ζητά ένα ποσοστό για σύνταξη και ένα ποσοστό για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Είναι προφανές ότι αν ο μοναδικός σκοπός της ύπαρξης των ταμείων είναι να διευκολύνεται η μηχανογράφηση, τότε δεν θα είχαμε κανένα πρόβλημα. Όμως αυτό δεν ισχύει. Τα ταμεία πρέπει να είναι ένας μηχανισμός αλληλεγγύης και αναδιανομής με βάση τις πραγματικές και όχι τις «υποθετικές» οικονομικές δυνάμεις των ασφαλισμένων.

Αυτή όμως η εσφαλμένη αντίληψη που παραγνωρίζει την πραγματική εισοδηματική κατάσταση κάθε ασφαλισμένου, υπήρξε και η αιτία να γεννηθούν χρέη που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν. Αυτά τα χρέη, που προκαλούν κατασχέσεις και ποινικές διώξεις, στηρίζονται στις υποθετικές όχι στις πραγματικές δυνάμεις των ασφαλισμένων, ενώ παράλληλα τα δικαστήρια δεν μπόρεσαν ποτέ να αντιληφθούν αυτή τη παράμετρο (του υποθετικού χαρακτήρα των εισοδημάτων επί των οποίων υπολογίστηκαν οι εισφορές) για να προστατεύσουν αυτούς τους πολίτες σφίγγοντας ακόμα περισσότερο τη θηλιά του εικονικού αυτού χρέους γύρω από τους λαιμούς τους.

Η ιστορική ευκαιρία που δίνεται στη δική σας διακυβέρνηση είναι να αποκαταστήσετε την αδικία αυτή και μάλιστα με έναν τρόπο που δεν θα τινάξει στον αέρα την οικονομική σταθερότητα των ταμείων. Οι άξονες της λύσης σε αυτό το γόρδιο δεσμό θεωρώ ότι θα μπορούσαν  να είναι οι εξής:

Α) Υπολογισμός των εισφορών βάσει των πραγματικών αποδοχών του ασφαλισμένου. Μπορεί η μέθοδος των ασφαλιστικών κλάσεων να διευκολύνει την μηχανογράφηση, αλλά το τι πραγματικά μπορεί να εισπραχθεί από τους ασφαλισμένους εξαρτάται από τις πραγματικές ετήσιες αποδοχές τους. Αν τυχόν οι πραγματικές αποδοχές, όπως προκύπτουν στην φορολογία εισοδήματος, είναι χαμηλότερες από την πρώτη εισοδηματική κλάση τότε και το ποσό που θα πρέπει τελικά να καταβληθεί θα πρέπει να μειώνεται αντίστοιχα. Αν πάλι αυξάνονται οι αποδοχές τότε θα πρέπει να μπορεί το ταμείο να ζητήσει ένα μεγαλύτερο ποσό εισφορών, κάνοντας υπαγωγή στην αντίστοιχη οικονομική κλάση.

Β) Αναστολή είσπραξης των μη εξυπηρετούμενων βεβαιωμένων ποσών εισφορών ύστερα από διοικητική η δικαστική κρίση ότι δεν είναι εφικτή η εξυπηρέτησή τους με ρύθμιση εντός των επόμενων τεσσάρων ετών, και παράλληλη διαγραφή του χρόνου ασφάλισης που αντιστοιχεί σε αυτές τις οφειλές. Επίσης όμως θα πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια να εξαγοραστεί μελλοντικά με μια εφάπαξ καταβολή αυτός ο χρόνος που διαγράφηκε.

Είναι σαφές ότι στο περιορισμένο πλαίσιο μιας επιστολής δεν μπορεί να αναπτυχθεί περισσότερο η παραπάνω ιδέα. Μπορεί να δώσει αφορμή για έναν διάλογο ώστε να γίνει το θεσμικό πλαίσιο των ασφαλιστικών εισφορών των ανεξάρτητα απασχολούμενων πιο ρεαλιστικό και ευέλικτο.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 έως και την έναρξη της κρίσης οι τράπεζες πρότειναν στους δανειολήπτες ένα “νέο χρηματοπιστωτικό προϊόν” με σκοπό την εξασφάλιση της οικονομικής σταθερότητας στο δάνειο. Τον δανεισμό με ρήτρα ελβετικού φράγκου: Δανείζεσαι ευρώ, εξοφλάς σε ελβετικά φράγκα.

Πως λειτουργούσε αυτό το δάνειο;

Ο δανειολήπτης εκταμίευε από την τράπεζα ένα ποσό σε ευρώ, αλλά η τράπεζα είχε ανοίξει έναν τραπεζικό λογαριασμό δανείου σε ελβετικό φράγκο ενώ παράλληλα σε ελβετικά φράγκα υπολογιζόταν κάθε μια από τις τοκοχρεωλυτικές δόσεις, εφαρμόζοντας το συμφωνημένο επιτόκιο.   Στην ουσία η θέση της τράπεζας ήταν η εξής: ελβετικά φράγκα δανείστηκες, ελβετικά φράγκα θα πληρώσεις. 

Ισοτιμία & «συναλλαγματικός κίνδυνος»

Τα νομίσματα αλλάζουν διαρκώς την ισοτιμία μεταξύ τους και αυτό δημιουργεί πρόβλημα στις συμφωνίες όπου άλλο νόμισμα χρησιμοποιεί ο οφειλέτης και άλλο είναι το νόμισμα στο οποίο πρέπει να εξοφλήσει.

Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να «αγοράσει»  χρήματα από το νόμισμα στο οποίο χρωστά. Αν π.χ. χρωστάει 500 ελβετικά φράγκα, για να εξοφλήσει θα πρέπει να αγοράσει 500 ελβετικά φράγκα.  Εδώ είναι που μπαίνει η έννοια της ισοτιμίας: τα 500 ελβετικά φράγκα μπορεί να κοστίζουν ένα Χ ποσό ευρώ, ανάλογα με την ισοτιμία της ημέρας.  Τι γίνεται όμως αν γίνουν πολύ ακριβά τα ελβετικά φράγκα; τότε ο οφειλέτης εξακολουθεί να χρωστά ελβετικά φράγκα, απλά θα πρέπει να πληρώσει περισσότερα ευρώ. Αυτό συνέβη και με τους δανειολήπτες που είχαν λάβει δάνειο σε ελβετικό φράγκο. Ακρίβυνε πολύ το ελβετικό φράγκο: Π.χ. τον Αύγουστο του 2007 ένα ελβετικό φράγκο κόστιζε περίπου 0.62 ευρώ ενώ σήμερα 0,82. Επομένως, εκεί που το 2007 εξοφλούσες την δόση των 500 ελβετικών φράγκων με 308 ευρώ (500 Χ 0,62 ευρώ) σήμερα θα χρειαζόσουν 410 ευρώ (500 ευρώ Χ 0,82).  Αυτή η αύξηση των 100 ευρώ, ήταν ένας συναλλαγματικός κίνδυνος τον οποίο φορτώθηκε ο δανειολήπτης. Στην ουσία η τράπεζα τον αντιμετώπισε σαν έναν έμπειρο παίχτη τον διεθνών αγορών χρήματος που τζόγαρε ότι δεν θα αλλάξει η ισοτιμία ευρώ ελβετικού φράγκου, αλλά έχασε.

Η απόφαση του 23/2014 πρωτοδικείου της Ξάνθης

Αυτή η απόφαση πραγματικά είναι ιστορική. Φυσικά υπήρχε κάποιο νομολογιακό προηγούμενο μιας δικαστικής απόφασης του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην οποία στηρίχθηκε,  αλλά εν πάση περιπτώσει, οι δικαστές εφάρμοσαν απαρέγκλιτα το δίκαιο προστασίας καταναλωτή και προστάτεψαν τον δανειολήπτη από τον «συναλλαγματικό κίνδυνο».

Στην σύμβαση που εξέτασε το δικαστήριο υπήρχε ο εξής όρος: «εφόσον το δάνειο ή  οποιοδήποτε τμήμα αυτού έχει χορηγηθεί   σε συνάλλαγμα, ο οφειλέτης υποχρεούται να εκπληρώσει τις εντεύθεν υποχρεώσεις του προς την τράπεζα είτε στο νόμισμα χορήγησης  είτε σε EURO  με βάση την τρέχουσα τιμή πώλησης του νομίσματος χορήγησης την ημέρα καταβολής». Επομένως η τράπεζα ζητούσε να πληρωθεί η τοκοχρεωλυτική δόση σε ελβετικά φράγκα, ή σε ευρώ με βάση την ισοτιμία της ημερομηνίας κάθε  καταβολής.

Από την άλλη ο δανειολήπτης ζήτησε να κηρυχθεί άκυρος ο όρος αυτός ως «αόριστος ακατάληπτος και καταχρηστικός» και να υποχρεωθεί η τράπεζα «να υπολογίσει το παραπάνω δάνειο  από τη λήψη και μέχρι την ολοσχερή αυτού εξόφληση, με βάση την ισοτιμία μεταξύ των δυο νομισμάτων, η οποία ίσχυε  κατά τον χρόνο λήψης του, άλλως δε όπως το υπολογίσει εξ αρχής σε ευρώ»

Η δικαίωση εξαιτίας του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Δικαιωμάτων

Το ερώτημα όμως αυτό είχε απαντηθεί σε επίπεδο δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (υπόθεση C-26/13, 30 Απριλίου 2014). Συγκεκριμένα για να είναι νόμιμος ένας όρος όπως ο παραπάνω  (εξόφληση σε ξένο νόμισμα), «έχει κεφαλαιώδη σημασία το αν η σύμβαση εκθέτει κατά τρόπο διαφανή τον λόγο και τις ιδιαιτερότητες του μηχανισμού μετατροπής του ξένου νομίσματος καθώς και της σχέσεως μεταξύ του μηχανισμού αυτού και του μηχανισμού που προβλέπουν άλλες ρήτρες σχετικά με την αποδέσμευση του δανείου, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να προβλέψει, βάσει σαφών και κατανοητών κριτηρίων, τις ενδεχόμενες μεταβολές του κόστους αυτού»